Helitaanka daryeelka caafimaadka maskaxdu waa walaac sii kordhaya guud ahaan dalka Mareykanka oo dhan, laakiin soo-galootiga iyo bulshooyinka dhaqan ahaan gaar ahaaneedba, caqabadahaasi waxay noqon karaan kuwo ka sii ballaaran kara. According to the American Psychiatric Association, racial and ethnic minorities are significantly less likely to receive mental health care. Dadka soo-galootiga ahi waxay inta badan la kulmaan caqabado dheeri ah sida dhibaatada luuqadda, ceebaynta dhaqan iyo in aanay la kulmin bixiyayaal fahamsan waayo-aragnimadooda nololeed.

Gobolka Oregon, ururada sida Ururka Dhallinyarada & Bulshada Afrika (AYCO) waxay ka shaqeeyaan sidii ay u xakameyn lahaayeen dhibaatooyinkaas, iyagoo bixinaya adeegyo dhaqan ahaan gaar ah oo wax ka qabta baahiyaha gaarka ah ee dhallinyarada soo-galootiga ah iyo qaxootiga, qoysaska, iyo xubnaha bulshada, gaar ahaan kuwa ka soo jeeda Bariga Afrika iyo Muslimiinta. AYCO, oo ah mid ka mid ah ururada bulshada ee la shaqeeya CareOregon, waxa uu bixiyaa la talin dhallinyaro, waxbarasho caafimaad, adeegyo taageero qoys iyo khayraadka caafimaadka maskaxda ee dhaqan ahaan habboon si ay u caawiyaan dhallinyarada iyo qoysaskooda si ay ula tacaalaan nolosha waddan cusub iyagoo ilaalinaya aqoonsigooda dhaqan.

Waxaan la hadalnay Halimo Alinur oo ah Maamulaha Caafimaadka iyo Waxbarashada ee AYCO, oon kala hadalnay shaqada uu AYCO u qabto caafimaadka maskaxda bulshadiisa, muhiimadda daryeelka dhaqan ahaan habboon iyo caqabadaha ay la kulmaan soo-galootigu marka ay raadinayaan taageero caafimaadka maskaxda ah.

Wax yar ma nooga sheegi kartaa doorkaaga AYCO iyo waxa shaqadaadu tahay?

Doorkeyga Maamulaha Caafimaadka iyo Waxbarashada waxa uu ka kooban yahay inaan bulshada ka taageero dhammaan dhinacyada la xidhiidha caafimaadka iyo fayo-qabka. Waxaan diiradda saarnaa in aan dadka barno mowduucyo badanaa loo arko inaan laga hadal bulshadeena dhexdeeda-ooy ka mid yihiin caafimaadka maskaxda, isticmaalka maandooriyaha iyo qabatinka- anagoo sidoo kale bixinayna adeegyo toos ah. Waxaan fududeynaa kulamo qof-iyo-qof ah, waxaan ka caawinaa qoysaska inay adeegsan karaan nidaamka daryeelka caafimaadka oo waxaami macluumaadka adag ugu turjumnaa luuqad waalidka iyo dhalinyaradu ay fahmi karaan.

Qayb weyn oo ka mid ah shaqadeena waa xakameynta farqiga u dhexeeya jiilalka. Waalidiinta bulshadeenu badanaa waxay u arkaan dhibaatooyinka caafimaadka maskaxda inay yihiin arrimo ruuxi ah, iyagoo rumeysan in ilmuhu u baahan yahay hagitaan diimeed oo dheeraad ah halkii ay ka heli lahaayeen taageero xirfadle. Dhanka kale, waxaa laga yaabaa in aanay dhalinyaradu fahmin aragtida waalidiintooda, waxa ayna dareemi karaan inaan xaggoodaba la soo eegayn. We work to educate both sides so that they can better communicate and support one another

Taasi waa inay ahaataa dheelitir xasaasi ah, iyada oo ka caawineysa waalidiinta iyo dhallinyaradaba inay is fahmaan iyagoo ku taagan caqiidooyinka dhaqan ee ay aaminsan yihiin. Sidee ayey khibradaada shaqsiyadeed u qaabeysay shaqadaada?

Waxaan halkan la imid hooyo kalideed ah oo si aan daal laheyn uga shaqaysay inay na koriso. Sida waalidiin badan oo soo-galootiga ah, waxay diiradda saartay inay hubiso inaan helno cunto, hoy iyo waxbarasho, laakiin taageerada dareen marwalba kama mid ahayn isle'egta. In badan oo ka mid ah qoysaska soo-galootiga ah, waalidiintu waxay aaminsan yihiin in helitaanka dhaqaale ay ku filan tahay, sababtoo ah waddankii aan ka nimi, bulshada oo dhan waxay ku hawlanayd korinta carruurta. Laakiin dalka Maraykanka, qoysaska badanaa waxay dareemaan go'doon, ilmahana waxay u baahan yihiin taageero dareen, iyo sidoo kale taageero maaddi ah.

Markaan korayay, waxaan la kulmay walbahaar, gaar ahaan goobaha bulshada. Markii aan isku dayay in aan u muujiyo, jawaabta hooyaday ayaa mar walba ahayd, "Iska tuko." Inkastoo iimaanku uu muhiim yahay, haddana waxaan u baahnaa qof ii ansixiya dareenkayga oo iga caawiyo inaan ka gudbo. Hadda, waxaan u isticmaalaa khibradayda in aan caawiyo dadka kale, ha noqoto mid ku hagaysa waalidiinta inay si fiican u fahmaan carruurtooda ama hubinta in dhalinyarada ay dareemaan in la dhagaystay oo la taageeray.

Waxay u muuqataa in dhab ahaantii loo baahan yahay in taageero nafsi ah oo qoyska dhexdiisa ah lagu taageero caafimaadka maskaxda. What are some of the biggest barriers to mental health care you see in communities you serve

Caqabadda ugu horreysa waa afka- maaha oo kaliya awoodda la hadalka dadka, laakiin sidoo kale habka loo qaabeeyo caafimaadka maskaxda. Qaar badan oo ka mid ah xubnaha bulshadeena uma hayaan turjumaad toos ah ereyga "caafimaadka maskaxda". Haddii aad qofka weydiiso : "Ma waxaad isku aragtaa dhibaatooyin xagga caafimaadka maskaxda ah?" waxaa laga yaabaa inuu dhakhso u yiraahdo maya. laakiin haddii aad weydiiso, "Ma waxbaa ku dhibaya?" ama "Ma dareensan tahay in aad daandaansan tahay?" waxaa laga yaabaa in ay aad u furan yihiin inay oggolaadaan inay ka hadlaan xaaladda ay ku jiraan.

Caqabad kale oo weyn waa ceebaysiga. Qaar badan oo ka mid ah waalidiinta soo-galootiga ah ayaa dhibaatada caafimaadka maskaxda u arka calaamad jirranaan ama daciifnimo intii ay u arki lahaayeen qayb ka mid ah nolol maalmeedka. Mar kasta ma garowsadaan in waxyaabaha sida diiqadda, walbahaarka ama jugta ay u saamayn karaan ilmahooda siyaabo la taaban karo. Sababtaas awgeed, dhalinyaro badan ayaa ku dhibaateysan aamusnaan, dareemid go'doon iyo inaysan awoodi karin inay sheegaan dhibta haysata.

Waxaa intaa dheer, takoorka iyo caqabadaha nidaamsan ayaa dadka soo-galootiga ah ku adkeeya in ay helaan daryeel. Haddii uu qofka la kulmo takooris dahsoon, markii uu adeeg raadsanayo, wuxuu ka yabaali karaa inuu soo laabto ama uu caawimaad u sii aadi karo meelo kale. Taasi ayaa keentay in kalsooni-dhisiddu ay tahay lama-huraan, haddii xubnaha bulshada aysan dareemin ammaan ama garowshiyo, ma raadsan doonaan taageero.

Taasi macno badan ayay samaynaysaa. Marka dadku aanay dareemin in la dhagaystay, aad bay u yar tahay inay caawimaad raadsadaan. Sidee ayuu daryeelka dhaqan ahaan gaarka ah u caawiyaa wax ka qabashada dhibtaas?

Adeegyada dhaqan ahaan gaarka ah waxay dadka kula kulmaan meesha ay joogaan, tixgeliyaana ahmiyadda meesha ay ka soo jeedaan. Tusaale ahaan bulshooyin badan oo Muslimiin ahi, haweenku waxay doorbidaan inay daryeel ka helaan dumar, ragguna rag. Goobaha daryeelka caafimaadka ee caadiga ah, tani ma noqon karto ikhtiyaar, taas oo dadka ka niyad-jabin karta inay caawimaad raadsadaan.

Farqiga kale ee uu leeyahay waa in bixiyeyaasha dhaqan ahaan gaarka ahi ay fahmaan waayo-aragnimada soo-galootiga ugu horraynba. In badan oo innaga mid ahi waxay soo mareen dhib la mid ah-ku noolaanshaha dal cusub, wajihidda go'doon ama isku dayga isku dheellitirka filashooyinka dhaqameed iyo nolosha Maraykanka. Waayo-aragnimadaas la wadaago waxay farqi wayn ku samaynaysaa samaynta kalsoonida.

AYCO ahaan, ma bixino oo keliya taageero caafimaadka maskaxda, waxaan dhisnaa dareen bulsho. Haddii ay tahay iyada oo loo marayo barnaamijyada la talinta dhalinyarada, howlaha dugsiga ka dib ama dhacdooyinka bulshada, waxaanu hubinaa in dadku ay leeyihiin shabakad taageero oo ka baxsan daryeel caafimaad. Taasi waa arrin habka daryeelka caafimaadka ee caadiga ah ay inta badan iska indha tiraan.

Taasoo qaybtaas bulshada ka mid ah ay dareensan tahay inay aad muhiim u tahay. Maxay saamayn leedahay oo aad ku aragtay shaqada AYCO marka la eego isbeddelka aragtida bulshada ee caafimaadka maskaxda?

Horumar dhab ah ayaa jiray. Waalidiinta iyo dhallinyarada ayaa si furan isula xiriira, waxaanan aragnaa in qoysas badan doonaya inay hadal ku saabsan caafimaadka maskaxda galaan. Ma ahan isbeddel degdeg ah, laakiin waqti ka dib, waxaan aragnay waalidiin mar iska fogeeyay walaacyada caafimaadka maskaxda oo hadda si firfircoon ugu raadinaya taageero carruurtooda.

Waxa kale oo aan balaarinay barnaamijyadeena wax looga qabanayo isticmaalka maandooriyaha iyo qabatinka, kuwaas oo mar ahaan jiray mowduucyo lama taabtaan ah bulshadeena. Waalidiinta aan waligood u maleyneyn in ay wax ka qaban doonaan arrimahan ayaa hadda codsanaya inay hagitaan u helaan sida loo caawinayo carruurtooda. Taasi waa tallaabo weyn oo horay loo qaaday. 

Talo noocee ah ayaad siin kartaa dhalinyarada soo-galootiga ah ee la dhibtoonaysa caafimaadka maskaxda? Waa wax fiican in la arko qoysas soo dhawaynaya ka hadalka caafimaadka maskaxda, laakiin dhallinyarada wali dareensan go'doon, maxaad talo ah oo aad siin lahayd?

Kor u hadal. Xataa haddii aysan suurtagal u muuqan, hel qof aad ku kalsoon tahay oo aad la hadasho. Dhiirani badan ayay u baahan tahay inaad muujiso sida aad dareemayso, laakiin inaad aamusnaantaas jabiso ayaa ah tallaabada koowaad.

Waalidiintana?

Noqo mid maskax furan. Ilmahaagu ma codsanayo caawimo sababtoo ah waa daciif. Wuu ku waydiinayaa adiga sababtoo ah adiga wuu kugu kalsoon yahay. Dhagayso isaga, xataa haddii aadan si buuxda u fahmin xaaladda uu marayo.

Waxaad soo sheegtay caqabado ay ka mid yihiin luuqadda, ceebaynta iyo la'aanta daryeel dhaqan ahaan gaar ah, iyo waliba awoodda bulshada iyo kalsooni ku qabidda jabintooda. Haddii ay jirto hal farriin muhiim ah oo aad dooneysid in dadku ay tan ka qaataan, maxay ahaan lahayd?

Caafimaadka maskaxdu gooni kama aha nolol maalmeedka, waxa uu saameyn ku yeeshaa wax kasta oo aan sameyno. Marka ay dadku dareemaan taageero iyo garowshiyo, way guulaystaan. That's what we're working toward at AYCO: a community where no one feels alone in their struggles